Theresa May zet oppositie buiten spel

Politiek draait om draagvlak, zeker in een democratie. De Briste premier Theresa May lijkt zich daar van bewust, nu ze bekend heeft gemaakt vervroegd verkiezingen uit te schrijven. In een slimme strategische zet, met als doel om de oppositie buiten spel te zetten, maakte ze vandaag bekend dat de kiezers in het Verenigd Koninkrijk al in juni van dit jaar naar de stem bus mogen, slechts twee jaar na de vorige verkiezingen en nog niet halverwege de termijn van vijf jaar. In een tijd van polarisatie zal ze op die manier proberen legitimiteit te verkrijgen voor haar controversiële politieke keuzes.

Hoewel in het Verenigd Koninkrijk sinds 2011 een wet van kracht is die bepaalt dat de ambtstermijn van het parlement vijf jaar is, genieten politici aan de overzijde van de Noordzee veel vrijheid in het bepalen van een verkiezingsdatum. Als een tweederdemeerderheid besluit dat er vervroegde verkiezingen moeten komen, gebeurt dat. Daarvoor zijn bijvoorbeeld geen moties van wantrouwen nodig, zoals in Nederland.

Twijfels

Al vanaf het moment dat Theresa May (Conservative) het premierschap in juli vorig jaar na het Brexit-referendum over nam van David Cameron, stelde oppositieleider Jeremy Corbyn (Labour) dat er vervroegde verkiezingen moesten komen. Alleen op die manier zou er immers democratische legitimiteit zijn voor het premierschap van May. Lange tijd verzetten de conservatieve parlementariërs zich echter tegen vervroegde verkiezingen; het land had juist in deze tijden volgens hen behoefte aan stabiliteit en leiderschap.

Inmiddels is May dus van gedachte veranderd en zal ze het parlement vragen om toestemming te verlenen voor verkiezingen in juni van dit jaar. De benodigde meerderheid tekent zich daarvoor al af. May heeft gezien dat er twijfels zijn over de manier waarop zij de Brexit aanvliegt – ze sorteert voor op een zogenaamde ‘harde’ Brexit, waarbij het VK zich volledig terugtrekt uit de EU en dus ook geen onderdeel blijft uitmaken van de Europese interne markt – en is niet van plan om toe te geven aan een toenemende roep om een nieuw referendum over de Schotse onafhankelijkheid. In beide besluiten kan ze het zich niet veroorloven om tegen teveel publieke weerstand aan te lopen en dus grijpt ze de vervroegde verkiezingen aan als mogelijkheid om onvrede te kanaliseren.

Kommer en kwel

De keuze om nu toch die vervroegde verkiezingen te organiseren, is natuurlijk vooral een strategische. Peilingen laten al maanden zien dat de conservatieven een enorme overwinning zouden boeken als er nu verkiezingen zouden zijn, terwijl de sociaaldemocraten van Corbyn op een nederlaag afstevenen. De grootste oppositiepartij zoekt al sinds 2010 naar een overtuigend verhaal. Toen nam Gordon Brown afscheid als laatste premier van de zogenaamde ‘New Labour’ beweging, die Tony Blair tien jaar lang als vaandeldrager had gehad. Sinds dien is het vooral electoraal kommer en kwel bij de Britse sociaaldemocraten.

May zou deze verkiezingen nooit uitschrijven, als ze er niet van overtuigd zou zijn dat ze op deze manier legitimiteit zou kunnen verkrijgen voor haar premierschap en beleid. Een nederlaag zou het einde van haar loopbaan betekenen, maar de waarschijnlijkere overwinning levert wel het gewenste resultaat op. Dus dient de vraag zich aan waarom Corbyn zich hiervoor laat lenen. Het zijn immers de sociaaldemocraten die de conservatieven aan de noodzakelijke meerderheid voor de vervroegde verkiezingen helpen.

Schopstoel

Enerzijds lijkt Corbyn geen keuze te hebben: hij was de eerste die vroeg om verkiezingen toen May het stokje over nam. Nu terugkrabbelen op basis van de peilingen, zou niet geloofwaardig zijn. Anderzijds lijkt ook Corbyn een belang te hebben bij deze verkiezingen. In de partij is er veel twijfel over zijn leiderschap. Het zijn echter niet zijn bondgenoten binnen Labour die bij verkiezingen vermoedelijk hun zetel kwijt raken, maar juist zijn grootste criticasters. Het Britse districtenstelsel betekent dat elke parlementariër voor zijn of haar eigen zetel moet strijden en de peilingen duiden erop dat juist de uitdagers van Corbyn op de schopstoel zitten. Het kan dus zomaar zijn dat Corbyn na de vervroegde verkiezingen, ondanks een stevige nederlaag, steviger in het zadel komt te zitten. En bovendien zijn er signalen dat Corbyn achter de schermen een voorstander is van de Brexit; democratische legitimiteit voor dat besluit komt hem wellicht dan ook niet slecht uit.

May lijkt zich gerealiseerd te hebben dat ze nagenoeg zeker is van de steun van Corbyn en zijn partij voor vervroegde verkiezingen en is er van overtuigd dat zij die verkiezingen glorieus zal winnen. Ze zal van de verkiezingen een referendum willen maken over haar functioneren als premier, maar vooral over de beleidskeuzes die zij vertegenwoordigt. Op die manier zorgt ze voor legitimiteit voor haar premierschap en kan ze draagvlak claimen voor de keuzes die ze maakt. Het lijkt een slimme strategische keuze om de oppositie buiten spel te zetten, maar wel één die gestoeld is op de aanname dat de peilingen bewaarheid worden. Of dat verstandig is, zal moeten blijken.

Foto CC: Chatham House.

Delen: